Waterkluiskaai
Bouwen van 31 soci­a­le woonentiteiten

Aanknopen met ste­de­lij­ke tra­di­tie en volk­se atmosfeer

De site Waterkluiskaai bevindt zich net bui­ten de Gentse bin­nen­stad, gren­zend aan de Schelde en op fiets­af­stand van Dampoortstation. De site maakt deel uit van een wijk die eind 19de eeuw is ont­staan met de ver­ste­de­lij­king van de Heirnismeersen. De wijk ken­merkt zich door het volk­se karak­ter. De bebou­wing bestaat over­we­gend uit beschei­den bur­ger­hui­zen die samen ste­de­lij­ke bouw­blok­ken vor­men. Veel van de archi­tec­tuur, met o.a. lijst­ge­vels met neo­clas­si­cis­ti­sche, wit­ge­pleis­ter­de pare­men­ten of met een meer kleur­rij­ke bak­ste­nen uit­voe­ring, dateert van het inter­bel­lum en is zeer type­rend. De stra­ten van de wijk kre­gen voor­al namen die inter­fe­re­ren naar vrije beroe­pen bin­nen de artis­tie­ke sfeer: Bouwmeestersstraat, Aannemerstraat, Schilderstraat, … Wij kno­pen graag vol­uit aan met deze ste­de­lij­ke tra­di­tie en volk­se atmosfeer.

Bouwblok bin­nen­ste buiten

Het bouw­blok aan de Waterkluiskaai is nooit geslo­ten geweest. Er was een hout­za­ge­rij geves­tigd. Bij de recon­ver­sie van de site van de hout­za­ge­rij werd het bouw­blok, zoals het BPA voor­zag, naar bin­nen geplooid. Het bouw­blok werd als het ware bin­nen­ste bui­ten gekeerd. Het BPA ambi­eert aan de bin­nen­zij­de van het bouw­blok nieu­we ste­de­lij­ke faca­des te cre­ë­ren die de bin­nen­zij­de van het bouw­blok afwer­ken. Anderzijds wordt er inge­zet op zach­te door­ste­ken. Zo kan er in het ver­leng­de van de Nekkervijverstraat een zach­te ver­bin­ding ont­staan tus­sen de Gentbruggestraat en de Wolterslaan. Een ande­re zach­te ver­bin­ding van­uit de Gentbruggestraat zorgt voor een aan­tak­king naar het hart van het bouw­blok, waar plaats voor­zien wordt voor – gebruik makend van de ter­mi­no­lo­gie van het BPA — publiek groen. 

Met de rea­li­sa­tie van deze ver­ka­ve­ling is de her­ont­wik­ke­ling zoals beoogd door het BPA dui­de­lijk niet ten ein­de. Deel van het publiek groen, de door­steek rich­ting Wolterslaan en het bouw­blok palend aan lot 8 zijn afhan­ke­lijk van recon­ver­sie (al dan niet) van de daar nog aan­we­zi­ge bedrijven.

De bebou­wing van de reeds gere­a­li­seer­de inbrei­ding bestaat uit bouw­vo­lu­mes met een dui­de­lijk onder­scheid tus­sen voor- en ach­ter­zij­de. Naar de toe­gan­gen tot de resi­den­ties is het even zoe­ken tus­sen de dwars gepar­keer­de voer­tui­gen. Ze zijn gegroe­peerd en geven uit op Grote Wede, de straat die aan­takt op de Waterkluiskaai en opge­vat is als een woon­erf (zon­der door­gaand gemo­to­ri­seerd ver­keer). De bouw­vo­lu­mes aan de oost­zij­des zijn sterk hori­zon­taal geo­ri­ën­teerd en homo­geen in mate­ri­a­li­sa­tie. De volu­mes aan de west­zij­de zijn min­der hori­zon­taal en spe­len met een afwis­se­ling van kleur en materiaal. 

Lot 4, 6 en 7 op sleutelposities

Het is dui­de­lijk dat het bin­nen­ste bui­ten keren van het bouw­blok tal van ver­schil­len­de con­tex­ten ople­vert, for­me­le publie­ke ruim­te en min­der for­me­le, tal van tus­sen­ruim­tes. Uitdaging is om hier met de archi­tec­tuur op de loten 4, 6 en 7 op in te spelen.

Aangezien pre­cies ter hoog­te van deze loten ver­schil­len­de ele­men­ten samen­ko­men blij­ken deze loten sleu­tel­po­si­ties bin­nen de hui­di­ge uit­brei­ding en de toe­kom­sti­ge ont­wik­ke­lin­gen. Aanknopen met de omge­ving en inspe­len op deze sleu­tel­po­si­ties is de basis­in­steek van ons voor­stel. De con­di­ties ver­schil­len lot per lot, de basis­hou­ding is steeds dezelfde.

Lot 4

Lot 4 sluit aan de ene zij­de aan tegen een bestaand bur­ger­huis aan de Waterkluiskaai. Het bestaan­de bur­ger­huis springt terug ten opzich­te van de gevel­rij die het bouw­blok omsluit. Dit biedt plaats aan een door hek­werk omhein­de voor­tuin. Een deel van het bouw­vo­lu­me is naar voren gedrukt in de vorm van een erker wat het bur­ger­huis een spe­ci­fie­ke gele­ding geeft. Aan de ande­re zij­de start het hori­zon­ta­le nieuw­bouw­vo­lu­me dat in Grote Wede is geplooid. Rechts die­nen we aan te bou­wen, links die­nen we ruim­te open te houden. 

Aanknopingspunt is het bestaan­de bur­ger­huis waar we tegen­aan bou­wen. We ver­trek­ken van het­zelf­de gaba­riet en vari­ë­ren op de typo­lo­gie. We con­ti­nu­e­ren de gevel­rij met erkers, een por­taal en een zui­de­lij­ke voor­tuin. We maken de rij af met een uit­ge­stulp­te gevelpartij. 

Lot 7

Het ver­ka­ve­lings­plan voor­ziet voor het bouw­vo­lu­me op lot 7, anders dan voor de ande­re volu­mes met voor­tuin­stro­ken, een bouw­lijn op de rooi­lijn. We grij­pen dit aan om op de lang­se zicht­lijn van Grote Wede een dui­de­lij­ke grens te maken tus­sen de pri­va­te en de publie­ke ruim­te. We instal­le­ren een tus­sen­ruim­te, een drem­pel­ruim­te, door het bouw­vo­lu­me plaat­se­lijk in te druk­ken waar­door dui­de­lij­ke por­ta­len ontstaan. 

Langs lot 7 wordt ruim­te gela­ten voor een pad zodat de tui­nen van de wonin­gen aan de Gentbruggestraat kun­nen wor­den ont­slo­ten en een tra­ge ver­bin­ding naar de Nekkervijversstraat moge­lijk is. Met een alzij­dig gebouw wordt inge­speeld op deze bij­zon­de­re ruim­te­lij­ke con­di­ties. Het voor­stel is een ensem­ble met gevel­par­tij­en met elk een eigen expres­si­vi­teit. We sug­ge­re­ren een pad dat meer is dan een krui­wa­gen­pad, een infor­me­le plek in het bouw­blok waar­voor het ensem­ble rug­ge­graat biedt. 

Het BPA gaat er ook van uit dat het gebouw links nog wordt aan­ge­bouwd én de groe­ne ruim­te wordt aan­ge­vuld tot een min of meer recht­hoe­ki­ge open ruim­te in het bouw­blok. Met de alzij­dig­heid van het ensem­ble beant­woor­den we de hui­di­ge con­text. Tegelijk geven we met de sterk tec­to­ni­sche gevel met groot domes­tiek karak­ter met inkom­nis­sen, inpan­di­ge ter­ras­sen en loggia’s impuls aan het ver­leng­stuk in de toekomst.

Lot 6

De opdracht voor lot 6 kon­dig­de zich aan als deze voor een nieuw volu­me in het ver­leng­de van het gere­a­li­seer­de gebouw op lot 3. De ruim­te­lij­ke con­di­ties en uit­da­gin­gen zijn gro­ter. Ook hier stap­pen we af van voor- en ach­ter­zij­de en zit­ten we in op een alzij­dig­heid van het gebouw. De tra­ge ver­bin­din­gen zijn waar­de­vol­le door­ste­ken die we een kader wil­len bie­den. De ont­slui­ting van de tui­nen van de bewo­ners aan de Gentbruggestraat laat zich van­daag afle­zen in het ezels­pad die is ont­staan in de vege­ta­tie op lot 6. Het door de bewo­ners gevraag­de krui­wa­gen­pad wordt een ruim­te die Kleine Wedepad zuur­stof geeft en het ook ver­bindt met het pad ter hoog­te van lot 7. Door de samen­hang van deze infor­me­le ruim­te ont­staat een gro­te­re en samen­han­gen­de figuur van de open ruim­te in het bouwblok.

We bren­gen een pro­ject met gekar­tel­de en ver­ti­caal gele­de gevels die de alzij­dig­heid onder­steu­nen. Ze zor­gen voor een cesuur ten opzich­te van de hori­zon­taal geo­ri­ën­teer­de gevel­par­tij waar­door een rust­punt ont­staat. We ver­leg­gen de focus van het lon­gi­tu­di­na­le van de Grote Wede naar deze van de gro­te open ruim­te­fi­guur. Het gebouw wil deze open­ruim­te­fi­guur niet begren­zen maar er in figureren.

Het gebouw is ver­want aan het gebouw op lot 7 maar is broer noch zus. Samen zor­gen ze voor samen­hang en cohe­ren­tie maar ook voor ste­de­lij­ke diversiteit.