Kerkenplan Kortrijk 1.0
Studieopdracht in opdracht van Stad Kortrijk

Om in kaart te bren­gen wel­ke reli­gi­eu­ze gebou­wen bij voor­keur blij­vend wor­den inge­zet voor ere­dien­sten, en wel­ke gebou­wen beter een ande­re, toe­komst­ge­rich­te en maat­schap­pe­lijk rele­van­te invul­ling krij­gen, beslis­te het Stadsbestuur in Kortrijk in 2014 een stu­die­op­dracht te laten uit­voe­ren: een ker­ken­plan, dat de noden en moge­lijk­he­den van de ker­ken op grond­ge­bied Kortrijk in kaart zou brengen.

Urbain archi­tec­ten­col­lec­tief ont­wik­kel­de in een pro­ces­ma­tig tra­ject een toe­komst­vi­sie die een kader dient te bie­den hoe er de komen­de jaren met het beschik­baar patri­mo­ni­um kan wor­den omge­gaan. Aanleiding is een ver­min­derd gebruik van het patri­mo­ni­um, wat door velen geper­ci­pi­eerd wordt als een nega­tief ver­haal. Dit hoeft het niet te zijn. Een ker­ken­plan kan net een posi­tief ver­haal zijn. Het ker­ken­plan kan de ver­ta­ling zijn van een ambi­tie van een gemeen­schap die wil omgaan met een ver­an­der­de werkelijkheid.

Het onder­zoek stel­de de paro­chie­gren­zen in Kortrijk in vraag. Een paro­chie is in oor­sprong geen begrip dat gere­la­teerd is aan ter­ri­to­ri­a­le gren­zen. Het begrip ver­wijst naar een gemeen­schap van gelo­vi­gen. In de loop van de geschie­de­nis zijn paro­chies gaan samen­val­len met bepaal­de begren­zin­gen: dor­pen, wij­ken, delen van de stad. Het ont­werp­team pleit­te om om bij het debat over het ker­ken­plan los te komen van deze paro­chie­gren­zen. Ze heb­ben hun rele­van­tie gro­ten­deels ver­lo­ren en vor­men een belem­me­ring voor de vele vrij­wil­li­gers van de paro­chies om te par­ti­ci­pe­ren aan een (nieuw) gro­ter idee. Urbain archi­tec­ten­col­lec­tief stelt voor om Kortrijk voor­al als ruim­te­lijk geheel voor ogen te hou­den en invul­ling te geven aan de idee ​‘Kerk in Kortrijk’. Er werd voor­ge­steld te ver­trek­ken van een leeg plan dat wordt inge­vuld door een bewus­te keu­ze te maken voor beperkt aan­tal kerk­ge­bou­wen, in plaats van een plan waar­bij in het beschik­baar patri­mo­ni­um geschrapt werd.

Het onder­zoek werd opge­bouwd in drie lui­ken: inven­ta­ri­sa­tie, eva­lu­a­tie en pro­jec­tie.

Bij de inven­ta­ri­sa­tie is alle beschik­ba­re infor­ma­tie (CRKC-bevra­gin­gen, monu­men­ten­wacht, plaats­be­zoe­ken, archief­ma­te­ri­aal, lite­ra­tuur, boek­houd­kun­di­ge gege­vens, …) samen­ge­bracht in een steek­kaart per paro­chie­kerk­ge­bouw (in totaal 25) en gegroe­peerd per fede­ra­tie. Om de diver­se bro­chu­res samen te stel­len is urbain archi­tec­ten­col­lec­tief met de diver­se kerk­be­stu­ren in dia­loog gegaan om op die manier de infor­ma­tie te cor­ri­ge­ren en/​of aan te vul­len.

Bij de eva­lu­a­tie werd het beschik­ba­re patri­mo­ni­um door­ge­licht. Doelstelling van de eva­lu­a­tie was niet het ont­wik­ke­len van een objec­tie­ve en abso­lu­te rang­schik­king van het divers patri­mo­ni­um, maar een ont­le­ding in diver­se facet­ten in de hoop daar­mee de puz­zel­stuk­ken voor een gedra­gen ker­ken­plan op tafel te leg­gen. Dit gebeur­de op een zo com­mu­ni­ca­tief moge­lij­ke manier, hoofd­za­ke­lijk met gra­fisch aan­trek­ke­lij­ke en lees­ba­re pos­ters en kaar­ten, om de betrok­ke­nen te kun­nen aan­spre­ken en een dia­loog op gang te bren­gen. Bedoeling was om op deze manier de bij elk kerk­be­stuur of pas­to­ra­le groep aan­we­zi­ge (en begrij­pe­lij­ke) reflex van zelf­be­scher­ming en zelf­be­houd niet aan te wak­ke­ren, maar de blik op het gro­ter geheel te ope­nen.

Bij de pro­jec­tie wer­den een aan­tal scenario’s ont­wik­keld. Urbain archi­tec­ten­col­lec­tief wil­de met deze scenario’s laten zien hoe men, uit­gaan­de van een aan­tal eva­lu­a­tie­pa­ra­me­ters, tot een ker­ken­plan kan komen. Met de pro­jec­tie werd een moge­lij­ke invul­ling gege­ven aan de ruim­te­lij­ke idee ​‘Kerk in Kortrijk’. Het was de aan­zet om in een vol­gen­de stap een pas­to­ra­le visie te ont­wik­ke­len voor dat idee.

Urbain archi­tec­ten­col­lec­tief heeft met het onder­zoek wil­len aan­to­nen aan dat een ker­ken­plan geen nood­za­ke­lijk kwaad hoeft te zijn, maar een kans biedt tot her­o­ri­ën­te­ring en nieu­we dynamiek.